środa, grudnia 12, 2007

"O, te skarby, te obrazy". (Część II).




Kartki z pamiętnika zakopiańskiego

Zakopane, 3 maja 2007 (czwartek po południu)

Z dworca kolejowego bierzemy taksówkę (10 złotych) i po chwili jesteśmy na ulicy Zwierzynieckiej. Wysiadamy przy willi Karpaty. Przez dziesięć dni będzie tu nasz "dom".

Właściciel pensjonatu powitał nas serdecznie. Znamy się od czasu, kiedy parę lat wcześniej wynajęliśmy u niego pokój. Jego historia jest dobrym przykładem zmian jakie zachodziły w dwu ostatnich dekadach XX wieku w Polsce. Prawnik z wykształcenia, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, przeniósł się do Zakopanego, tu zbudował dom i otworzył pensjonat. "Powietrze tu lepsze". Myślę, że miał na myśli nie tylko klimat! Jest tu sam sobie "sterem, żeglarzem, okrętem". Dom jest obszerny, ma kilkanaście pokoi z łazienkami, pachnie drzewem i czystością. Wysokie świerki otaczają willę, w dole szumi Foluszowy Potok.

Jest ciepło i słonecznie. Wychodzimy na pierwszy spacer. Przy ulicy Chałubińskiego, jednej z głównych ulic Zakopanego natrafiamy na pomnik doktora Chałubińskiego. Znany warszawski lekarz był jednym z pierwszych, którzy uznali powietrze tatrzańskie za najlepszy lek na choroby płuc. Zauroczony Tatrami umiał przekonać innych. Zaczęli wraz z nim przyjeżdżac jego pacjenci. I tak się zaczęła legenda Zakopanego i fascynacja Tatrami.

Uhonorowano go więc pomnikiem. Na tymże samym umieszczono też słynnego góralskiego gawędziarza Sabałę, którego znali wszyscy ci, którzy od konca XIX wieku zjeżdżali do Zakopanego. Towarzyszył warszawskim czy krakowskim ceprom w ich górskich wedrówkach. Grał na skrzypcach i opowiadał "Sabałowe bajki". Sabała "pomnikowy" trzyma w ręku skrzypce. Ale brakuje mu smyczka. Wandale smyczek niszczyli i kradli, więc po kilku próbach zaniechano renowacji.

Mijamy skrzyżowanie z ulicą Witkiewicza. Jeszcze jedno nazwisko ściśle z Zakopanem związane. W Zakopanem był Kasprowicz, Tetmajer i Tuwim, Makuszyński, Sabała, Szymanowski, Piłsudski. Każdy z nich patronuje jakiejś ulicy.

W naszej dzisiejszej tzw. "zbiorowej swiadomości" Zakopane istnieje jako "zimowa stolica Polski".

Ale zanim się nią stało, przyjeżdżano tu głównie latem. Urodę tych okolic rozpropagował jeszcze w osiemnastym wieku ksiądz Stanisław Staszic w "Ziemiorództwie Karpatów". Potem Eugeniusz Janota wydał przewodnik po Tatrach. Po nich byli inni. Warto bliżej poznać historię Zakopanego, które będąc kiedyś niedużą wsią tatrzańską stało się równoczesnie artystycznym salonem Polaków. A przecież, o czym warto pamiętać, było to w czasach, kiedy na mapie Europy Polska nie istniała (aż do 1918 roku).

Tuż przy skrzyżowaniu Zamojskiego i Witkiewicza kończymy pierwszy spacer. Nie możemy przecież minąć cukierni Samanta. Serwują tam doskonała herbatę i kawę, a torty i ciastka mają smak niezapomniany. Nie od rzeczy dodam, że kelnerki są miłe, sprawne i uprzejme.

Kiedy wracamy do pensjonatu słyszymy dźwięk dzwonów. To z kościoła Św. Krzyża dzwonią na Anioł Pański.

"Na Anioł Pański biją dzwony..." przypominam sobie wiersz Kazimierza Tetmajera, jednego ze sławnych piewców Tatr. Wchodzimy do wnętrza kościoła. Na jednej z tablic umieszczonej na ścianie napis "Ten krzyż tam (na Giewoncie) stoi i trwa...Jest niemym, ale wymownym świadkiem naszych czasów. Ogarnia całą naszą ziemię od Tatr po Bałtyk".

Te słowa wypowiedział 6 czerwca 1997 roku Jan Paweł II do wiernych zgromadzonych pod Wielką Krokwią.

4 maja, piątek.

Po śniadaniu smacznym i obfitym (ach te kiełbaski, serki, chlebek i masełko polskie!) idziemy w stronę Krupówek. To ulica najpopularniejsza w mieście. Na skrzyżowaniu Krupówek z ulicą 3 Maja stoi pomnik hrabiego Zamoyskiego, kolejnego dobroczyńcy regionu. Zasługi dla Kraju a szczególnie dla Zakopanego miał nieocenione. W 1889 kupił tereny w Tatrach i na Podhalu. W 1924 roku stworzył Fundację "Zakłady Kurnickie" i przekazał cały swój majątek na rzecz państwa. Jednakże dopiero w roku 1954 powołano do życia Park Narodowy. Ciekawam jak wielu przechodniów wie jaką rolę odegrał ów pan w kapeluszu stojący na cokole?

Na Krupówkach jeden obok drugiego są sklepy z pamiątkami, kioski z jedzeniem. Ogromna ilość restauracji. Każda z nich oferuje regionalne dania. Na otwartym ogniu pieką mięsa. Zapach rozchodzi się szeroko. "Do kolacji przygrywają kapele góralskie" czytam na drzwiach wielu z nich. Ale jak ktoś woli coś innego, to proszę bardzo. Na Krupówkach jest też McDonald i KFC. Żyjemy w erze globalizacji.

Nieodłacznym elementem "deptaku" czyli Krupówek są konie zaprzężone do bryczek. Czekając na pasażerów głowy wsadziły w worki z obrokiem a dorożkarze w góralskich strojach pogadują, palą papierosy, puszczają dym z fajek, równocześnie rozglądając się za potencjalnymi klientami.

Imponujące jest bogactwo sztuki ludowej. Rozmaitość obrazów na szkle malowanych, rzeźb wymodelowanych w drewnie, tak specyficznych dla sztuki zakopiańkiej, jest oszałamiająca. Mieszkańcy Zakopanego mają zarówno talenty artystyczne jak i handlowe.

Tuż przed dojściem do wyciągu na Gubałówkę mija się ogromne targowisko. Czegóż tam nie ma! Futra, owcze skóry, rękawice, kapcie ze skóry z charakterystycznym wzorem szarotki. Stragany stoją rzędem. Sery owcze, oscypki wędzone (które się nie ugięły przed regulacjami Unii Europejskiej!), bryndza. Hafty. Wyroby z drewna. Bogactwo pomysłów, piękno sztuki ludowej zachwycają. Są też liczne stoiska z "importem". Szale tureckie do wyboru i koloru. Wyroby z Indii. "Polskich towarów nie mam bo mi się nie opłaca" - mówi mi sprzedawca. "Te rzeczy u nas drogie. Sprowadzam więc z zagranicy".
Nie pojedziemy dziś na Gubałówkę. Zwarty tłum czeka w karnej kolejce na wejście do wagonika. Dowiadujemy się o mającym się odbyć festiwalu góralskim w Kościeliskiej. Wstępujemy do restauracji, która reklamuje się tym, iż jadali w niej Rafał Olbrychski i Gustaw Holoubek.

5 maja 2007, sobota

Nasza willa zapełniła się nowymi gośćmi. Jest zimno (10 stopni Celsjusza), pochmurno i deszczowo. Wieje wiatr.

Dobry czas na wizyty w muzeach. Historyczne Muzeum Tatrzańskie mieści się niedaleko, przy Krupówkach. Obecny budynek, którego fasadę projektował Witkiewicz posiada ciekawe, bogate zbiory przyrodnicze. Pochodzą one też z kolekcji doktora Tytusa Chałubińskiego, inicjatora budowy muzeum. Powstało w 1888 roku. Mieściło się wówczas w niedużej chacie. Obecny budynek pochodzi z 1913. Fascynujące są eksponaty skamielin z Tatr i Podtatrza przypominające nam iż przed milionami lat tu gdzie spiętrzyły się Tatry szumiał ocean.

Dział etnograficzny ma eksponaty pochodzące z 1889. Ubiory ludowe, hafty, obrazy na szkle. Mieni się tu wszystkimi kolorami tęczy. Rozczulające są obrazy Świętej Rodziny, na których Matka Boska nosi góralską chustę a mały Jezusik góralski kapelusik a święty Józef pyka z fajeczki. Te postaci na "świętych" obrazach, które oglądamy, powstały na wzór i podobieństwo tych, którzy je tworzyli.

Pogoda nieco lepsza ale ciągle zimno. Dochodzimy do Kościeliskiej, gdzie znajduje się jeden z oddziałów muzeum - willa "Koliba". Jest to pierwszy dom w Zakopanem zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza dla ziemianina Zygmunta Gnatowskiego. Otwarto tu elegancki pensjonat. W 1902 zamieszkała w nim przybyła ze Stanów Helena Modrzejewska. Był to, nawiasem mówiąc, jej ostatni pobyt w Zakopanem.

Tego samego roku w "Kolibie" zatrzymała się też część delegacji międzynarodowego trybunału rozjemczego, który zjechał z Gratzu (Austria) na wizję lokalną. Toczył się wówczas spór o przynależność państwową Morskiego Oka. Willa, która została otwarta w 1993, po długotrwałej restauracji, jest wspaniałym przykładem architektury zakopiańskiej. Równie interesujące jest całe wyposażenie wnętrza zaprojektowane przez wybitnego artystę zakopiańskiego Władysława Hasiora. Dom, będący równocześnie muzeum Stanisława Witkiewicza jest pełen interesujących zdjęć bywalców Koliby, przyjaciół obydwu Witkiewiczów. Dowiedziałam się też, iż utrzymanie rodziny w znacznej mierze spoczywało na barkach Marii Witkiewiczowej. To dzięki jej energii i pracowitości rodzina miała zapewnioną egzystencję. Trudno niemal w to uwierzyć, że ani sławny mąż, ani utalentowany syn Stanisław Ignacy zwany "Witkacym", nie byli w stanie zaspokoić potrzeb rodziny. Mąż Stanisław wiele projektów robił darmo, potem ciężko chory wymagał kosztownego leczenia we Włoszech i Szwajcarii, a ekscentryczny i skandalizujący syn długo nie odnosił większych sukcesów finansowych.

Po zwiedzaniu "Koliby" czas na inne turystyczne atrakcje. Jedną z nich w Zakopanem są niewątpliwie restauracje. Na obiad idziemy do Wnuka. Stylowe wnętrze niemal puste, mimo iż ceny nie są wygórowana a pora obiadowa. W jadłospisie kaszanka, kapusta, placki ziemniaczane, żurek, rosół z makaronem, śledzie. Serwują też alkohole. Nie brak wyszukanych koniaków i innych trunków. Są też Żytnia, Żubrówka, Żywiec, Lech. Czyli wszystko tak jak być powinno u wnuka kultywującego dobre polskie tradycje. Pewnie dlatego rodzina Wnuków, od kilku pokoleń prowadząca restaurację, cieszy się dobrą sławą.

6 maja, niedziela

Dzisiaj zaświeciło słońce.

Msza w kościele. Ksiądz poucza swych wiernych o szkodliwości palenia i picia. Mówi o konieczności wyzbycia się zawiści i nienawiści. Ciekawe ilu ze zgromadzonych wiernych go posłucha. Wracamy do pensjonatu.

Włączam telewizor. Dowiaduję sie, że tornada dokonały straszliwych spustoszeń w stanach Kansas i Oklahomie. W Iraku bez zmian; dalsze liczne śmiertelne ofiary. W Polsce podczas długiego weekendu zginęło na drogach sto osób a tysiąc zostało rannych. Zamknięto linową kolejkę na Kasprowy Wierch. Oddana została do remontu. Dziesięć lat temu tą kolejką na Kasprowy wjechał Jan Paweł II. Już wtedy bano się czy coś się nie stanie. Czas na remont był najwyższy. Nowa kolejka będzie dopiero za sześć miesięcy.


No cóż, na Kasprowy już tym razem nie wjedziemy Dzień spędzamy dość leniwie. Spacerujemy pod Reglami. Obserwujemy kierdel owiec na hali. Oglądamy Giewont z daleka, foografujemy imponującej urody pasącego się kozła pod Wielką Krokwią.

"O halo górska! Oczy omdlały z zachwytu
twój widok rozpieśni duszę i roześni
i marzyć na twym łonie zielonym bezkreśniej
niż tam- na cokole skalnej piramidy szczytu.” - pisał Tetmajer.

Kolejny dzień w Zakopanem dobiega końca. Wracamy do mieszkania. Przez otwarte drzwi balkonu słychać szum potoku i ptaki śpiewające na pożegnanie dnia. Pachnie jaśmin i świerki. Słońce zachodzi. Różowe obłoki płyną nad wierzchołkami gór.

"Świat jest z tysiąca jednej nocy przygód, westchnień, przewidzeń, marzeń i sekretów, świat wniebowzięty w gwiazd wysokich migot, świat dla kochanków i świat dla poetów."
(Kazimierz Wierzyński)

Jutro wybieramy się na wycieczkę do doliny Strążyskiej.

1 komentarz:

pseudo_facade pisze...

Przepraszam serdecznie ale sam nie wiem jak to zacząć. Kiedykolwiek znajduję innych Polaków w okolicy to mi serce wzrasta. Przeprowadziłem się z Utrzyk Dolych w roku 1992, jak miałem sześć lat. Od tamtego czasu, dopiero wróciłem na wycieczkę do swojego kraju w Lipcu 2007. W czasie przed wyjazdem zacząłem martwić się że wrócę do Polski i każdy Polak będzie patrzył na mnie jak na turystę. Szczęśliwie, jak tylko wyszedłem z lotniska, poczułem się tak jak w domu. Zaskoczyło mnie jak szybko byłem zaakceptowany. Wreszcie się poczułem jak Polak, bez pytania.

Znalazłem pani stronę przez mtu.edu, i jak zobaczyłem zdjęcia z Zakopanego to mnie naprawdę ucieszyło. Planuje przeczytać tych "opowieści z życia" jak tylko szkoła się poluzuję. Jestem pewny że wspomnienia będą piękne, czy to o naszej Polsce i Keweenaw, czy o wielkim życiu.

Wszystkiego najlepszego,
Michał Steciuk